Täujja kõččum kõõččmõõžž

Kueʹddelm lij vuõiggâdvuõttkansleera tuejjuum ǩeerjlaž iʹlmmtõs leʹbe tåimmraukkmõš. Kueʹdlmest mušttlet veʹrǧǧneeʹǩǩ, veʹrǧǧoummu leʹbe jeeʹres õõlmâs tuâj hoiʹddjeei toiʹmmjummšest, koon kueʹddlõʹstti âânn lääʹjjvuâsttsiʹžžen. 

Kueʹddelm ij leäkku kuånstt ooccâd muttâz tuejjuum čåuddmõʹšše. Kueʹddelm lij tåimm, kååʹtt vuäitt altteed vuõiggâdvuõttkansleeʹr vuåppâmtååimaid.

Kueʹddelm vuäitt ǩeeʹrjted jiõčč frijjnallšeld. Lääʹǩǩoummu vieʹǩǩ ij taarbâž ââʹnned.

Looǥǥ kueʹddlâʹsttem­vuäʹppõõzzid ouddâl kueʹddlâsttmõõžž.

Kueʹddelm âlgg ǩeeʹrjted čiõlgg da ääššlaž ǩiõʹlle.

Kueʹdlmest âlgg mušttled čiõlggsânji da vuäʹnkânji, mii veʹrǧǧneǩ leʹbe jeeʹres õõlmâs tuâj hoiʹddjeei lij tåimmam lääʹjj vuâstta. Lââʹssen âlgg mušttled, mäʹhtt da kuäʹss lääʹjjvuâsttsaž toiʹmmjummuš lij šõddâm di mõõn vuâđald toiʹmmjummuš lij leämmaž lääʹjjvuâsttsaž. Vueiʹtlva meâlddõõzz, koid lââʹzztet kueʹdlma, tiuddee kueʹddelm da tuejjee tõn čiõlggsubun. Tåʹlǩ meâlddõõzzid viiʹttjummuš ij riʹjtte. Vuäinalmǩeeʹrjtõõzz jeät ǩiõttʼtõllu kueʹdlmen.

Ouddmiârkkân tät kueʹddelmteʹkstt ij leäkku riʹjttjeei ni suåvlaž: ”Tän ääʹšš âlgg tuʹtǩǩeed! Lookkâd meâlddõssân leʹddi ođđâz x-oummu toiʹmmjummšest.”

Looǥǥ kueʹddlâʹsttem­vuäʹppõõzzid ouddâl kueʹddlâsttmõõžž.

Kueʹddelm vuäitt ǩeeʹrjted ǩiõđi. Tõn feʹrttai kuuitâǥ ǩeeʹrjted nuʹtt čiõlgg ǩeeʹrjtemnaaʹlin, što tõn pââʹstet lookkâd.

Kueʹddelm tuʹtǩǩummuš lij kueʹddlõʹsttja määustem.

Kueʹdlma tobdstõõttmõõžž jåʹttlâtt, jõs tõn mieʹldd tååimtet tääʹrǩmõs äšša õhttneei äʹššǩiiʹrjid. Näkam äʹššǩeeʹrj vuäiʹtte leeʹd ouddmiârkkân 

• suudišttâm leʹbe jeeʹres veʹrǧǧneeʹǩǩ čåuddmõš ääʹššest
• veʹrǧǧneeʹǩǩest vuåǯǯum vasttõs teâđstõõllmõʹšše
• veʹrǧǧnekka vuõlttuum ooccmõš leʹbe teâđstõõllmõš, koozz jeät leäkku vuäǯǯam vasttõõzz.

Ko kueʹddlââʹstet nuuʹbb oummu peäʹlest, lij šiõǥǥ õhtteed mieʹldd väʹlddǩeeʹrj.

Kueʹddelmäšša uuʹdet äʹššvaaldšem­riâžldõõǥǥâst äʹšštiõtt leʹbe diaarnââmar, kååʹtt jeärtââll ääʹšš. Tuʹmmstõõǥǥin da jeeʹres äʹššǩiiʹrjin še, koid õhtteet kueʹdlma, lie takainalla diaarnââmar.

Vuõiggâdvuõttkansler­koontâr kääzzkâstt äʹššniiʹǩǩees lääddas da ruõccâs. Kueʹddelm vuäitt ǩeeʹrjted še säämas.

Eŋgglõsǩiõʹlle ǩeeʹrjtum kueʹdlmid põõrǥât ǩiõttʼtõõllâd še. Kueʹddelmčåuddmõõžž da tõõzz õhttneei aunstõõzzid jeät kuuitâǥ jåårǥlõttu eŋgglõsǩiõʹlle.

Kueʹddlâʹsttem­vuõiggâdvuõtt ij leäkku ǩidd meerlažvuõđâst.

Nõõmteʹmes kueʹddelmǩeeʹrjtõõzz jeät väʹlddvuâkkõõzz mieʹldd tuʹtǩǩuku. Jõs nõõmteʹmes kueʹddelmǩeeʹrjtõs âânn seʹst mõõn-ne nåkam, kååʹtt ooudald ääʹšš tuʹtǩǩummuž, ääʹšš vueiʹtet väʹldded tuʹtǩǩeemnalla vuõiggâdvuõtt­kanslerkonttâr jiijjâs alttõssân. Teʹl oudldõssân lij takainalla tõt, što ääʹšš tuʹtǩǩummuš lij ravvsânji õõlmâs ouddõõzz meâldlaž.

Ko kueʹddelm ǩiõttʼtõõlât, jääʹǩǩtet lääʹjj veʹrǧǧniiʹǩǩi toiʹmmjummuž õõlmâsvuõđâst. Väʹlddvuâkkõõzz mieʹldd kueʹddelm lie õõlmâs äʹššǩeeʹrj.

Kueʹddelmǩeeʹrjtõõzz vueiʹtet uʹvdded ouddmiârkkân tååimteeja, jõs tõt ij ââʹn seʹst peittast õnnum teâđ ij-ǥa ääʹšš mušttlummuš heâmmad ääʹšš tuʹtǩǩummuž. Lääʹjj mieʹldd peittast õnnum teâđ lie pâi ouddmiârkkân kueʹddlõʹstti tiõrvâsvuõttvueʹjj leʹbe sosiaalouddõõzzid kuõskki teâđ. Kueʹddelm lij jeeʹres vueʹzzin õõlmâs mââimõsân tõn poodd, ko kueʹddelmäʹšš lij čouddum.

Kueʹddlõʹstti nõmm puätt kueʹddlõsttum toiʹmmjeei tiõttu, jõs suu kuulât kueʹddelm diõtt. Kueʹddlõʹstti nõõm vueiʹtet ââʹnned peittast, jõs teâđ ouddmõš tõʹst vaareʹči lääǥǥlažvuõtt­vuåppmõõžž tuejjeemvuäittmõõžžid. Kueʹddlõʹstti nõõm vueiʹtet ââʹnned peittast juõʹǩǩ ääʹšš õhttvuõđâst tuejjuum jeäʹrab tuʹmmjõõzz vuâđald še oummust, ǩeäʹst lij kueʹddlõsttum, jõs samai tääʹrǩes õõlmâs leʹbe privatt ouddõs tõn kaiʹbbai.

Ouddâl ääʹšš čåuddmõõžž kueʹddelmäʹššǩiiʹrji õõlmâsvuõđ tuʹmmjet juõʹǩǩ ääʹššest jeäʹrben. Muttum čåuddmõõžžid õlmstââʹttet neʹttseeidain nuʹtt, što kueʹddlõʹstti da taarb mieʹldd kueʹddlõsttum toiʹmmjeei jeät vuåittu teänab tobddâd čåuddmõõžžâst.

Kueʹddelm ǩiõttʼtõõllmõõžž peštt lij ǩidd ääʹšš luândast. Kueʹddelmaaʹšši ǩiõttʼtõõllâm­äiʹǧǧtäävtõs lij jäänmõsân õhtt eeʹǩǩ. Jõs kueʹddlõsttum äʹšš ij kuul vuõiggâdvuõttkansleeʹr tåimmväldda, ääʹšš čååuʹdet samai sõõrǥab.
 

Kueʹddelm ǩiõttʼtõõllâm-määʹtt vuäitt teâđstõõllâd vuõiggâdvuõtt­kanslerkonttâr rekisterâʹsttemkonttrest, [email protected].

Kueʹddelm vuäitt jårrâʹstted ǩeerjlânji, njäälmlaž iʹlmmtõs teʹlfoonin ij riʹjtte. Jõs tuʹmmjet jõskkâd ǩiõttʼtõõllmest kueʹddelm, tõʹst iʹlmmtet kueʹddlõʹsttja.

Vuõlttuum kueʹddelm vueiʹtet tiuddeed lââʹssǩeeʹrjtõõzzin. Vueiʹtlvaž lââʹssǩeeʹrjtõõzzid âlgg tååimted vuõiggâdvuõtt­kanslerkonttâr rekisterâʹsttemkonttra.

Vuõiggâdvuõttkansler ij tuʹtǩǩed pâʹjjel kueʹhtt eeʹjj vuäʹmm ääʹšš jeäʹrab määintää.

Vuõiggâdvuõttkansleera da eeʹttiǩ-kååʹdd vuõiggâdvuõttäʹššooumže lie kõskkuum jiijjâz jeäʹrab tuâj. Kueʹddelm âlgg tuejjeed tõn lääǥǥlažvuõttvuåppja, koon tuâjaid äʹšš kooll.

Vuõiggâdvuõttkansler serdd vuõiggâdvuõttäʹššoummu ǩiõttʼtõõllâmnalla kuulli aaʹššid vuõiggâdvuõttäʹššooumže. Vuõiggâdvuõttäʹššooumaž tåimm seämmanalla vuõiggâdvuõttkansleera kuulli aaʹšši õhttvuõđâst. Seʹrddmest iʹlmmtet kueʹddlõʹsttja. Kueʹddelm tuʹtǩǩummšest da čåuddmõõžžâst tuʹmmai tõt lääǥǥlažvuõttvuåppi, koozz äʹšš lij sirddum.

Looǥǥ vuõiggâdvuõttkansleeʹr da vuõiggâdvuõttäʹššoummu tuâjai jeärtõõzzin. 

Ij vueiʹt. Vuõiggâdvuõttkansler da vuõiggâdvuõttäʹššooumaž jie tuʹtǩǩed seämma ääʹšš seämma ääiʹj.

Lääǥǥlažvuõttvuåppi jie vuåpp kueiʹmez toiʹmmjummuž. Vuõiggâdvuõttkansler ij jeäʹrab määintää ääʹlj tuʹtǩǩeed vuõiggâdvuõttäʹššoummu juʹn čåuʹddem ääʹšš.

Vuõiggâdvuõttkansler ij leäkku muʹttemooccâm­veʹrǧǧneǩ. Vuõiggâdvuõttkansleera čuäʹjtum kueʹddelm ij leäkku vaajtõsmääinlaž mõõntõõllmõš muuttâsooccma. Vuõiggâdvuõttkansler ij vueiʹt muʹtted leʹbe kååʹmted suudišttâm leʹbe jeeʹres veʹrǧǧneeʹǩǩ uʹvddem tuʹmmstõõǥǥ. Jõs kueʹddlõʹstti haaʹlad muttâz juʹn uvddum tuʹmmstõʹǩǩe, son âlgg läittad vuäǯǯmes tuʹmmstõõǥǥ jääʹǩǩteeʹl tuʹmmstõõǥǥâst uvddum muuttâsooccâm­vuäʹppõõzzid.

Vuõiggâdvuõttkansler ij ääʹlj ǩiõttʼtõõllâd ääʹšš, koon kuõskki tuʹmmstõʹǩǩe vueiʹtet ooccâd muttâz vuâkkõõzzmeâldlaž muuttâsooccâm­kuånstivuiʹm (muuttâsooccâmäiʹǧǧ lij õinn). Muuttâsooccmest jääʹǩǩtet tuʹmmstõõǥǥ ouddam veʹrǧǧneeʹǩǩ muuttâsooccâm­vuäʹppõõzzid.

Ij vueiʹt. Vuõiggâdvuõttkansler ij ǩiõttʼtõõl oʹđđest veäʹǩǩvuõiggâdvuõtt­kansleeʹr čåuʹddem ääʹšš. Vuõiggâdvuõtt­kansleeʹrest, veäʹǩǩvuõiggâdvuõtt­kansleeʹrest da veäʹǩǩvuõiggâdvuõtt­kansleeʹr sâjjsast lij seämma väʹldd čåuʹdded tuâjjneez kuulli aaʹššid, ij-ǥa sij tåimmväldda kuul ärvstõõllâd kueiʹmez čåuddmõõžžid.

Tuejjeem tääʹzzest veäʹǩǩvuõiggâdvuõtt­kansler čåudd šuurmõs vueʹzz kueʹddlâʹsttemaaʹššin. Veäʹǩǩvuõiggâdvuõtt­kansler čåudd jiõččnânji suʹnne kuulli aaʹššid. 

Vuõiggâdvuõttkansleeʹr tuâjaid ij kuul vuõiggâdvuõđlaž vuäʹppõõzzi ouddmõš privattoummid. Ko privattoummu taarbše näkam vuäʹppõõzzid, sij vuäiʹtte jåårǥled vuõiggâdvuõttveäʹǩǩ-konttâr, äʹššvuejjai leʹbe jeeʹres lääʹǩǩoummu peälla. Vuõiggâdvuõttkansler ij ni uuʹd vuõiggâdvuõđlaž ciâlklmid privattoummid.

Vuõiggâdvuõttkansler ij tååim privattoummi äʹššooumžen leʹbe ouddõsǩiõččjen.

Vuõiggâdvuõttkansler ij väʹlddvuâkkõõzz mieʹldd ǩiõttʼtõõl ääʹšš, kååʹtt lij õinn tåimmvälddsaž veʹrǧǧneeʹǩǩ ǩiõttʼtõõllâmnalla.

Vuõiggâdvuõtt­kansleeʹrest ij leäkku tåimmväʹldd kässjõõttâd eeʹttiǩ-kååʹdd priimmâm laaʹjji siiskõʹsse.

Vuõiggâdvuõttkansler vuäpp lääʹjjvalmštõõllâm ooudpeäʹlnn. Lääʹjjvalmštõõllâm ääiʹj šõddi šiõttõsvuåppmõõžž täävtõssân lij ââʹnned huõl tõʹst, što riikksuåvtõõzz tuʹmmjemnalla pueʹtti eʹtǩǩõõzzin jie leʹčče ääʹšš vuâmmšâʹttemnalla lääǥǥlažvuõtt­vuåppmõõžž ǩiõččâmkuuʹlmest.

Vuõiggâdvuõttkansleeʹr tuâjaid ij kuul vääʹlted teâđaid privatt meerlai da veʹrǧǧniiʹǩǩi kõõsk. Aaʹšši ǩiõttʼtõõllma õhttneei kõõččmõõžžid õõlǥči seʹlvvted vuõiʹǧǧest veʹrǧǧneeʹǩǩest.

Vuõiggâdvuõttkansler ij ni vääʹlet kueʹddlõʹsttji raukkmõõžž vuâđald äʹššǩiiʹrjid jeeʹres veʹrǧǧniiʹǩǩid, peʹce kueʹddlõʹstti âlgg tååimted tõid jiõčč haaʹleʹmes veʹrǧǧnekka.
 

Vuõiggâdvuõtt­kansleeʹrest ij leäkku tåimmväʹldd kässjõõttâd måtam äʹššvuejjai, õõlmâs vuõiggâdvuõttvieʹǩǩteei leʹbe lååʹv vuäǯǯam suudõõttâmvieʹǩǩteei toiʹmmjummša leʹbe mieʹrreed suʹnne jiârggââʹnnemraŋstõõzz. Tät tåimmväʹldd lij Lääʹddjânnam Äʹššvuejjaileett õhttvuõđâst toiʹmmjeei vuåppâmluʹvdd­kååʹddest.

Måtam äʹššvuejjʼji, õõlmâs vuõiggâdvuõtt­vieʹǩǩteeʹji da lååʹv vuäǯǯam suudõõttâmvieʹǩǩteeʹji toiʹmmjummšest vuäitt kueʹddlâʹstted Lääʹddjânnam Äʹššvuejjaileett õhttvuõđâst toiʹmmjeei vuåppâmluʹvddkådda.

Vuõiggâdvuõttkansler ij kässjõõđ äšša, kååʹtt lij suudišttâm ǩiõttʼtõõllâmnalla. Vuõiggâdvuõttkansler ij ni vueiʹt mieʹrreed suudõõttmõõžž jõskkâmnalla leʹbe ääʹšš ǩiõttʼtõõlli suʹvddi vaajtemnalla.

Vuõiggâdvuõtt­kanslerkonttâr juristtouʹddepuʹhtti seʹlvvat kueʹddelmääʹšš da tuejjad čåuʹddemeʹtǩǩõõzz. Kueʹddelm čåudd vuõiggâdvuõttkansler, veäʹǩǩvuõiggâdvuõtt­kansler leʹbe veäʹǩǩvuõiggâdvuõtt­kansleeʹr sâjjsaž. Pukin čouʹddjin lij seämma väʹldd čåuʹdded tuâjeez kuulli kueʹdlmid.

Äʹššǩiiʹrji da teâđai haʹŋǩǩummuš

Kueʹddelmääʹšš čiõlǥtem diõtt veʹrǧǧneeʹǩǩest / veʹrǧǧoummust vueiʹtet haʹŋǩǩeed kueʹddelmäšša õhttneei äʹššǩiiʹrjid da teâđaid.

Čiõlǥtemraukkmõš

Kueʹddelmääʹšš čiõlǥtem diõtt veʹrǧǧnekka leʹbe veʹrǧǧooumže vueiʹtet vuõltteed čiõlǥtemraukkmõõžž. Čiõlǥtõõzzâst veʹrǧǧneǩ pohtt ouʹdde vuäinlmees mõõntõõllmõõžžstes.

Čiõlǥtõõzz vueiʹtet raukkâd juʹn-a vuõiʹǧǧest ääʹššvuäzzlaž veʹrǧǧneeʹǩǩest / veʹrǧǧoummust leʹbe pââibuž veʹrǧǧneeʹǩǩest.

Čiõlǥtemraukkmõõžžâst piijât mieʹrrääiʹj, koon seʹst čiõlǥtõõzz âlgg tååimted vuõiggâdvuõttkansler­konttra.

Jõs čiõlǥtõs lij vännai, veʹrǧǧneeʹǩǩest vueiʹtet võl haʹŋǩǩeed lââʹssčiõlǥtõõzz.

Ciâlkâlmraukkmõš

Ciâlkâlm âânn seʹst vuõiggâdvuõđlaž ärvvtõõllâm kueʹddlõsttum veʹrǧǧneeʹǩǩ leʹbe veʹrǧǧoummu mõõntõõllmõõžžâst.

Ciâlkâlm vueiʹtet raukkâd pââibuž veʹrǧǧneeʹǩǩest leʹbe jeeʹres veʹrǧǧniiʹǩǩin leʹbe äʹšštobddjin.

Ouddtuʹtǩǩummuš

Kueʹddelmäšša vueiʹtet ooccâd čiõlǥtõõzz še pååʹlez tuejjeem ouddtuʹtǩǩummuž veäkka. Ouddtuʹtǩǩummuž vueiʹtet tuejjeed teʹl, ko ääʹššest lij mäinn eppõõllâd reäkkõõzz.

Vuõiggâdvuõtt­kansleeʹrest lij vuõiggâdvuõtt vuäǯǯad veʹrǧǧniiʹǩǩin da jeeʹres õõlmâs tuâj hoiʹddjeeʹjin lääǥǥlažvuõtt­vuåppmõõžžâs vääras taarbšeʹmes teâđaid.

Kueʹddlõʹsttja vueiʹtet uʹvdded vuäittmõõžž uʹvdded vastti, jõs tõõzz lij ääʹšš ǩiõttʼtõõllmõõžž peäʹlnn tarbb. Vasttjest kueʹddlõʹstti oudd ǩeerjlaž vasttõõzzâs da õlmmad vuäinlmes kueʹddelmääʹššest haʹŋǩǩuum čiõlǥtõõzzid da ciâlklmid. Vastti ouddmõš lij jiõččtäättlaž. Kueʹddelmääʹšš čååuʹdet, håʹt vastti jeät uvddu.

Kueʹddelmääʹšš čåudd vuõiggâdvuõttkansler, veäʹǩǩvuõiggâdvuõtt­kansler leʹbe veäʹǩǩvuõiggâdvuõtt­kansleeʹr sâjjsaž. Čouʹddi čåuʹdde tuâjeez kuulli kueʹdlmid jiõččnânji jie-ǥa sij ärvvtõõl kueiʹmeez tuejjeem čåuddmõõžžid.

Looǥǥ vuõiggâdvuõtt­kansleeʹr da veäʹǩǩvuõiggâdvuõtt­kansleeʹr tuâjai juâǥǥast.

Čåuddmõõžžâst mušttlet, måkam čiõlǥtõõzzid kueʹddelm čåuʹddem diõtt leät haʹŋǩǩääm. Lââʹssen čåuddmõõžžâst vuâđđtõõlât, mäʹhtt čåuddmõʹšše leät piâssâm.

Kueʹdlmid čååuʹdet 

• vuõiggâdvuõtt­kansleeʹr / veäʹǩǩvuõiggâd­vuõtt­kansleeʹr tuʹmmstõõǥǥin
• vuõiggâdvuõtt­kansleeʹr / veäʹǩǩvuõiggâd­vuõtt­kansleeʹr leʹbe vuõiggâdvuõtt­kanslerkonttâr ouʹdde puʹhtti vasttõsǩiiʹrjin.

Kueʹdlmid čååuʹdet tuʹmmstõõǥǥin, jõs kueʹddelm diõtt šâʹdde seuʹrrjõõzz. Tuʹmmstõõǥǥin uvddum čåuddmõõžž vuäiʹtte viikkâd jeäʹrbi mieʹldd viârteškueʹttma, vuâmmšâʹttma, eʹtǩǩõõzz tuejjummša leʹbe fiʹttjõõzz ceälkkmõʹšše.

Kueʹddlõʹsttja vuõltteet vasttõsǩeeʹrj, jõs kueʹdlmest jie šõõdd seuʹrrjõõzz. 

Kueʹddlõʹsttja jeät vuõlttuku čåuddmõõžž, jõs

• kueʹddelm lij vuäinalmǩeeʹrjtõs
• kueʹddelm âânn seʹst tåʹlǩ teâttan vuõlttuum kopio äʹššǩeeʹrjest
• kueʹddelm lij nuʹtt pannčiõlǥâs, što tõʹst ij vuäǯǯ seeʹlv
• taaujâs kueʹddelmǩeeʹrjtõs ǩeärddad ääiʹjab kueʹdlmid ij-ǥa ââʹn seʹst ni mâid ođđ, da kueʹddlõʹsttja lij juʹn õʹhttešt iʹlmmtum, što näkam ǩeeʹrjtõõzzid jeät teänab vaʹsttuku
• kueʹddelm lij nõõmtem, ij-ǥa kueʹddelmääʹšš tuʹtǩǩummša jiijjâs alttõssân leäkku mäinn.

Ouʹdde puʹhtti vuäitt õhttu vuâllaǩeeʹrjted vasttõsǩeeʹrj, jõs

• kõõččmõõžžâst lij vasttõs måtam teâđstõõllmõʹšše
• kueʹddelm kuâskk juʹn ääiʹjben čouddum ääʹšš, koon tuärjjan jeät leäkku pohttam ouʹdde ođđ vuâđđtõõllmõõžžid
• vuõiggâdvuõtt­kansler leʹbe veäʹǩǩvuõiggâd­vuõttkansler lij nuʹtt tuʹmmjam ouddmiârkkân ääʹššest, što vasttõs ij ââʹn seʹst vuõiggâdvuõđlaž peäʹlvälddmõõžž.

Ij vueiʹt.