Távjá koijâdum koččâmušah

Kuoddâlem lii riehtikanslerân tohhum kirjálâš almottâs tâi toimâtáttum. Kuoddâlmist muštâleh virgeomâháá, virgealmaa tâi eres almos tooimâ hoittájeijee pele tooimâst, mon kuoddâleijee ana laavâvuástásâžžân. 

Kuoddâlem ij lah vyehi uuccâđ nubástus tohhum čuávdusân. Kuoddâlem lii toimâ, mii puáhtá algâttiđ riehtikansler kocceemtooimâid.

Kuoddâlem puáhtá čäälliđ jieš rijjâhámásávt. Lahâalmaa iše ij taarbâš kevttiđ.

Luuvâ kuoddâlemravvuid ovdil ko toovah kuoddâlem.

Kuoddâlem kalga čäälliđ čielgâ já ášálii kielân.

Kuoddâlmist kalga muštâliđ čielgâsávt já uánihávt, ete mii virgeomâháid tâi eres almos tooimâ hoittájeijee peelijd lii toimâm laavâvuástásâžžân. Toos lasseen kalga muštâliđ, ete maht já kuás laavâvuástásâš toimâ lii tábáhtum sehe moin aggáin toimâ lii lamaš laavâvuástásâš. Kuoddâlem máhđuliih lahtoseh tievâsmiteh já čielgâsmiteh kuoddâlem. Ij pijssáá tuše čujottiđ lahtosáid. Uáivilčalluu iä kieđâvuš kuoddâlmin.

Ovdâmerkkân čuávvoo kuoddâlemtekstâ ij lah kelijdeijee ige hiäivulâš: ”Taam ääši kalga tutkâđ! Luuhâđ lahtosin orroo uđđâs x tooimâst.”

Luuvâ kuoddâlemravvuid ovdil ko toovah kuoddâlem.

Kuoddâlem puáhtá čäälliđ kieđáin. Tom kalga kuittâg čäälliđ nuuvt čielgâ kietâčálálduvváin, ete tom puáhtá luuhâđ.

Kuoddâlem tutkâm lii kuoddâleijei nuuvtá.

Kuoddâlmân uápásmem lii jotelub, jis tom mieldi toimâttuvvojeh tehálumoseh áášán lohtâseijee äššikirjeh. Tágáreh äššikirjeh sättih leđe ovdâmerkkân 

• tuámustoovli tâi eres virgeomâháá čuávdus ääšist
• virgeomâháást finnejum vástádâs tiäđuštâlmân
• virgeomâhâžân vuolgâttum ucâmuš tâi tiäđuštâllâm, moos ij lah finnejum vástádâs.

Nube peeleest kuoddâldijn lii pyeri lahteđ mieldi väldikirje.

Kuoddâlemáášán adeluvvoo äššihaldâšem­vuáháduvâst äššitubdâldâh ađai diaarinummeer, mii taha ääšist ohtâgâslii. Meid kuoddâlmân lahtemnáál miärádâsâin já eres äššikiirjijn lii táválávt diaarinummeer.

Riehtikanslervirgádâh palvâl jieijâs äššigâsâid suomâkielân já ruotâkielân. Kuoddâlem puáhtá čäälliđ meid sämikielân.

Meid eŋgâlâskielân čallum kuoddâlmijd viggeh kieđâvuššâđ. Kuoddâlemčuávdus já toos lohtâseijee materiaalijd iä kuittâg jurgâl eŋgâlâskielân.

Kuoddâlem­vuoigâdvuotâ ij lah kiddâ aalmugjeessânvuođâst.

Nomâttes kuoddâlemčalluu iä táválávt tuuđhâ. Jis nomâttes kuoddâlemčaalâ ana sistees maidnii tagarijd, mii váátá ääši tutkâm, te pyehtih väldiđ ääši tutkâmnáál jieijâs aalgân riehtikanslervirgáduvâst. Talle iähtun lii táválávt tot, ete ääši tutkâm lii čielgâsávt almos hiäđu miäldásâš.

Kuoddâlem kieđâvušmist nuávditteh laavâ virgeomâháá tooimâ almolâšvuođâst. Iänááš kuoddâlmeh láá almoliih äššikirjeh.

Kuoddâlemčalluu pyehtih adeliđ ovdâmerkkân toimâtteijei, jis tot ij ane sistees syeligâsâst toollâmnáál tiäđuid ige ääši muštâlem hettii ääši tutkâm. Laavâ mield syeligâsâst toollâmnáál tiäđuh láá ain ovdâmerkkân kuoddâleijee tiervâsvuotâtilán tâi sosiaalhiäđoid kyeskee tiäđuh. Kuoddâlem lii eres oosij peeleest almolâš majemustáá talle, ko kuoddâlemäšši lii čovdum.

Kuoddâleijee nommâ puátá kuoddâlem čuosâttâhhân orroo tiättun, jis suu kuleh kuoddâlem keežild. Kuoddâleijee noomâ pyehtih toollâđ syeligâsâst, jis tiäđu adelem tast hettiiččii lavâlâšvuotâkocceem olášuttemmáhđulâš­vuođâid. Kuoddâleijee noomâ pyehtih toollâđ tábáhtuskuáhtásii kuorâttâllâm vuáđuld syeligâsâst meid kuoddâlem čuosâttuvâst, jis eromâš tehálâš almos tâi priivaat hiätu tom váátá.

Ovdil ääši čuávdim kuoddâlemäššikiirjij almolâšvuotâ kuorâttâlloo jieškote-uv tábáhtusâst sierâ. Nettisiijđoin čuávdusijd almostiteh hämmejum häämist tienuuvt, ete kuoddâleijee já táárbu mield kuoddâlem čuosâttuv ij pyevti innig tubdâđ čuávdusist.

Kuoddâlem kieđâvuššâm pištem sorjo ääši luándust. Kuoddâlemaašij kieđâvuššâmäigimitto­meeri lii enâmustáá ohtâ ihe. Jis kuoddâlem čuosâttâhhân orroo äšši ij kuulâ riehtikansler toimâvááldán, te äšši čuávdoo nuuvt jotelávt ko máhđulâš.

Kuoddâlem kieđâvuššâmmudo puáhtá tiäđustâllâđ riehtikanslervirgáduv kirjimkontturist, [email protected].

Kuoddâlem puáhtá keessiđ maasâd kirjálávt, njálmálâš almottâs puhelin peht ij pijssáá. Jis merideh joskâđ kuoddâlem kieđâvuššâm, te almotteh tast kuoddâleijei.

Vuolgâttum kuoddâlem puáhtá tievâsmittiđ lasečalluin. Máhđulijd lasečalluid kalga toimâttiđ riehtikanslervirgáduv kirjimkontturân.

Riehtikansler ij tuuđhâ paijeel kyevti ive puáris ääši eromâš sujâittáá.

Riehtikanslerân já ovdâskode riehtiäššialmai láá kuávdásmittum jieijâs eromâšpargoh. Kuoddâlem kalga toohâđ ton lavâlâšvuotâkoccei, kiän pargoid äšši kulá.

Riehtikansler sirdá riehtiäššialmaa kieđâvuššâmnáál kulloo aašijd riehtiäššialmai. Riehtiäššialmai tuáimá siämmáánáál riehtikanslerân kullee aašij ooleest. Sirdemist almotteh kuoddâleijei. Kuoddâlem tutkâmist já čuávdimist meerrid tot lavâlâšvuotâkoccee, kiäs äšši lii sirdâšum.

Luuvâ riehtikansler já riehtiäššialmaa pargoi iäruin. 

Ij pyevti. Riehtikansler já riehtiäššialmai iä tuuđhâ siämmáá ääši siämmáá ääigi.

Lavâlâšvuotâkocceeh iä kose nubijdis tooimâ. Riehtikansler ij eromâš sujâittáá riemâ tutkâđ riehtiäššialmaa jo čuávdim ääši.

Riehtikansler ij lah nubástusuuccâm­virgeomâhâš. Riehtikanslerân čujottum kuoddâlem ij lah muulsâiävtulâš monâttâllâm nubástusucâmân. Riehtikansler ij pyevti mutteđ tâi komettiđ tuámustoovli tâi eres virgeomâháá adelem miärádâs. Jis kuoddâleijee haalijd nubástus jo adelum miärádâsân, te sun kalga väidiđ suu finnim miärádâsâst nuávditmáin miärádâsâst adelum nubástusuuccâmravvuid.

Riehtikansler ij riemâ kieđâvuššâđ ääši, moos kyeskee miärádâsân puáhtá uuccâđ nubástus asâttâsmiäldásij nubástusuuccâm­vuovijguin (nubástusuuccâmäigi juátkoo vala). Nubástusucâmist nuávditteh miärádâs adelem virgeomâháá nubástusuuccâmravvuid.

Ij pyevti. Riehtikansler ij kieđâvuš uđđâsist išeriehtikansler čuávdim ääši. Riehtikanslerist, išeriehtikanslerist já išeriehtikansler sajasiist lii siämmáš väldi čuávdiđ suu pargon kullee aašijd ige sii toimâvááldán kuulâ árvuštâllâđ nubijdis čuávdusijd. 

Keevâtlávt išeriehtikansler čuávdá iänááš uási kuoddâlemaašijn. Išeriehtikansler čuávdá jiečânávt aašijd, moh kuleh sunjin. 

Riehtikansler pargoid ij kuulâ riävtálij ravvui adelem priivaatulmuid. Tágárij ravvui táárbust priivaatulmuuh pyehtih väldiđ ohtâvuođâ riehti-išetoimâttâhân, äššivyeijei tâi eres lahâalmai. Riehtikansler ij meid adde riävtálijd ciälkkámušâid priivaatulmuid.

Riehtikansler ij tooimâ priivatulmui äššialmajin tâi hiätukoccen.

Riehtikansler ij táválávt kieđâvuš ääši, mii lii eidu toimâváldálii virgeomâháá kieđâvuššâm vyelni.

Riehtikanslerist ij lah toimâväldi tarvaniđ ovdâskode tuhhiittem laavâi siskáldâsân.

Riehtikansler kocá lahâvalmâštâllâm muuneeld. Lahâvalmâštâllâm áigásii asâttâskocceem ulmen lii huolâttiđ tast, ete staatârääđi meridemnáál puáttee iävtuttâsâin iä liččii huámmášuttemaagah lavâlâšvuotâkocceem uáinust.

Riehtikansler pargoid ij kuulâ sirdeđ tiäđu ovtâskâs aalmugjesânij já virgeomâhái kooskâ. Aašij kieđâvušmân lohtâseijee koččâmušâid kolgâččii selvâttiđ njuolgist virgeomâháást.

Riehtikansler ij meid sirde kuoddâleijei táátust äššikiirjijd eres virgeomâháid, peic kuoddâleijee kalga toimâttiđ taid jieš ton virgeomâhâžân, moos haalijd.

Riehtikanslerist ij lah toimâväldi tarvaniđ ovtâskâs äššivyeijee, almolii riehti-išedeijee tâi love finnim riehtijotteemišedeijee tooimân tâi meridiđ sunjin oornigtoollâmráŋgáštâs. Taat toimâväldi lii kocceemlävdikoddeest, mii tuáimá Suomâ Äššivyeijeelito ooleest.

Ovtâskâs äššivyeijei, almolij riehti-išedeijei já love finnim riehtijotteemišedeijei tooimâst puáhtá kuoddâliđ kocceemlävdikoodán, mii tuáimá Suomâ Äššivyeijeelito ooleest.

Riehtikansler ij tarvan áášán, mii lii tuámustoovli kieđâvuššâm vyelni. Riehtikansler ij meid paste meridiđ riehtijotteem koskâldittem tâi ääši kieđâvuššee tuámmár molsom.

Riehtikanslervirgáduv juuriistoovdânpyehtee seelvât kuoddâlemääši já taha čuávdusiävtuttâs. Kuoddâlem čuávdá riehtikansler, išeriehtikansler tâi išeriehtikansler sajasâš. Puoh čuávdein lii siämmáš väldi čuávdiđ pargoidis kullee kuoddâlmijd.

Äššikiirjij já tiäđui haahâm

Kuoddâlemääši selvâttem várás puáhtá virgeomâháást / virgealmast haahâđ kuoddâlemáášán lohtâseijee äššikiirjijd já tiäđuid.

Selvâttemtáttum

Kuoddâlemääši selvâttem várás puáhtá virgeomâhâžân tâi virgealmai vuolgâttiđ selvâttemtáttum. Seelvâtmist virgeomâhâš oovdânpuáhtá uáinus jieijâs monâttâlmist.

Selvâttem puáhtá táttuđ jo-uv njuolgist äššiomâháá virgeomâháást / virgealmast tâi aaleeb virgeomâháást.

Selvâttemtáttumist asâtteh meriääigi, mon siste selvâttem kalga toimâttiđ riehtikanslervirgádâhân.

Jis selvâttem lii vááijuvlâš, te virgeomâháást puáhtá vala haahâđ laseselvâttem.

Ciälkkámuštáttum

Ciälkkámuš ana sistees riävtálii árvuštâllâm kuoddâlem čuosâttâhhân orroo virgeomâháá tâi virgealmaa monâttâlmist.

Ciälkkámuš puáhtá táttuđ aaleeb virgeomâháást tâi eres virgeomâháin tâi äššitobdein.

Ovdâtutkâm

Kuoddâlemáášán puáhtá uuccâđ selvâttem meid poolis toohâm ovdâtutkâm vievâst. Ovdâtutkâm puáhtá toohâđ talle, ko tábáhtusâst lii suijâ epidiđ rikkoos.

Riehtikanslerist lii vuoigâdvuotâ finniđ virgeomâháin já eres almos tooimâ hoittájeijee peelijn lavâlâšvuotâkocceem várás tárbulijd tiäđuid.

Kuoddâleijei puáhtá adeliđ tilálâšvuođâ adeliđ västidem, jis tot lii ääši kieđâvuššâm tááhust tárbulâš. Västidmist kuoddâleijee addel kirjálii vástádâs já addel jieijâs uáinu kuoddâlemääšist hahhum seelvâtmáid já ciälkkámuššáid. Västidem adelem lii rijjâtátulâš. Kuoddâlemäšši čuávdoo, veikâ västidem ij adeluu.

Kuoddâlemääši čuávdá riehtikansler, išeriehtikansler tâi išeriehtikansler sajasâš. Čuávdooh čuávdih pargoidis kullee kuoddâlmijd jiešráđálávt iäge sij árvuštâl nubijdis toohâm čuávdusijd.

Luuvâ riehtikansler já išeriehtikansler pargoi juávust.

Čuávdusist muštâleh, ete magarijd seelvâtmijd láá haahâm kuoddâlem čuávdim várás. Toos lasseen čuávdusist vuáđustâleh, ete maht láá šoddâm čuávdusân.

Kuoddâlmijd čuávdih 

• riehtikansler / išeriehtikansler miärádâssáin
• riehtikansler / išeriehtikansler tâi riehtikansler­virgáduv oovdânpyehtee västidemreiváin.

Kuoddâlem čuávdih miärádâssáin, jis kuoddâlem joođeet čuávumuššáid. Miärádâssáin adelum čuávduseh pyehtih jođettiđ eereeb iärrás ášáškuttem paajeedmân, huámmášutmân, iävtuttâs tohâmân tâi ibárdâs celkkimân.

Kuoddâleijei vuolgâttuvvoo västidemreivâ, jis kuoddâlem ij joođeet čuávumuššáid. 

Kuoddâleijei iä vuolgât čuávdus, jis

• kuoddâlem lii uáivilčaalâ
• kuoddâlem siskeeld tuš tiättun vuolgâttum kopio äššikirjeest
• kuoddâlem lii nuuvt siähálâš, ete tast ij finnii čielgâs
• kiärdoo kuoddâlemčäällim kiärdut ovdebijd kuoddâlmijd ige ane sistees maiden uđđâsijd, já kuoddâleijei lii jo ohtii almottum, ete tágáráid čalluid iä innig västid
• kuoddâlem lii nomâttem, ige kuoddâlemääši tutkâmân jieijâs aalgân lah suijâ.

Oovdânpyehtee puáhtá ohtuu vuáláčäälliđ vástádâsreeivâ, jis

• koččâmušâst lii vástádâs ovtâskâs tiäđuštâlmân
• kuoddâlem kuáská jo ovdâlist čovdum áášán, mon toorjân iä lah oovdânpuáhtám uđđâ aagâid
• riehtikansler tâi išeriehtikansler lii nuuvt meridâm ovdâmerkkân tábáhtusâst, mast vástádâs ij ane sistees riävtálii uáivil.

Ij pyevti.