Staatârääđi riehtikansler já ovdâskode riehtiäššialmai

Suomâst láá kyehti alemus, jiešráđálâš lavâlâšvuotâkoccee: staatârääđi riehtikansler já ovdâskode riehtiäššialmai.

Riehtikanslerist já riehtiäššialmast láá iänááš siämmáálágáneh toimâvääldih. Kuohtuuh koceh tuámustoovlij, virgeomâhái já eres almos pargo hoittájeijee peelij tooimâ laavâmiälđásâšvuođâ. Kuohtui toimâvááldán kulá meid staatârääđi já täsivääldi president miärádâsâi já tooimâ kocceem. Vuáđu- já olmoošvuoigâdvuođâi olášume kocceem lii tehálâš uási kuohtui lavâlâšvuotâkoccei pargoost.

Riehtikansler já riehtiäššialmai iä kose nubijdis tooimâ. Lavâlâšvuotâkocceeh iä meid tuuđhâ nube jo čuávdim aašijd eromâš sujâttáá tâi siämmáá ääši siämmáá-áigásávt.

Pargoi iäruh

Veikâ toimâvääldih láá iänááš siämmáálágáneh, te lavâlâšvuotâkoccei pargoin láá iäruh, já lavâlâšvuotâkocceid láá kuávdásmittum eromâšpargoh.

Riehtikansler kocá staatârääđi já täsivääldi president miärádâsâi já tooimâ lavâlâšvuođâ. Riehtiäššialmast lii siämmáš toimâväldi, mutâ keevâtlávt riehtikansler válduášálávt hoittáá taam kocceempargo. Lasseen riehtikansler kocá äššivyeijei, almolij riehti-išedeijei já love finnim riehtijotteemišedeijei tooimâ.

Lavâlâšvuotâkocceid láá čujottâm eromâšpargoid staatârääđi riehtikansler já ovdâskode riehtiäššialmaa pargoi juávust adelum laavâst. Laahâ poođij vuáimán 1.10.2022. 

Riehtikanslerân kuávdásmittum eromâšpargoh kyeskih 

• haldâttuv automaatlij vuáháduvâi oovdedmân já paijeentoollâm almos vuáđustâssáid
• korruptio vuástásii tooimâ orniimân
• almos hahâmáid, kištottâlmân já staatâtoorjâaššijd.

Riehtiäššialmi kuávdásmittum eromâšpargoh kyeskih

• piäluštâsvuoimijd, Räjikocceemlájádâsân, suáldátlii kriisâhaldâšempargeid, Eennâmpiäluštâssiärván já suáldátriehtijotemân
• poolistutkâmân já poolis- tâi tullivirgeomâháid asâttum toimâvááldán sehe rikosprosesân lohtâseijee páguttemvuovvijd já ovdâtutkâmân
  • Riehtiäššialmai eromâšpargoid iä kuittâg kulluu ovdâtutkâm tooimâthánnáá kyeđimân, koskâlditmân já raijiimân kyeskee ääših.
• syeligâs tiäđuhahâmân, syeligâs páguttemvuovvijd sehe tiäđustâllâmtooimâ já ton lavâlâšvuotâkocemân
• faŋgâláid já eres steŋgejum lájádâssáid sehe ovtâskâs ulmuu jiešmeridemvuoigâdvuođâ raijiimân eres toimâiguin
  • om. raijimtooimah oppâlájádâsâin já sierâlágán aassâmohtâduvâin sehe vaavtâi toimâvääldih
• piijnedmân já eres julme, olmoošmettum tâi huánnoo kohtâlmân kyeskee sopâmuš kocceempargoid
• vádulij ulmui vuoigâdvuođáid kyeskee almossopâmuš kocceempargoid
• párnái vuoigâdvuođâi olášumán 
  • om. párnáá vuoigâdvuođah arâšoddâdmist, vuáđumáttááttâsâst já nube tääsi máttááttâsâst sehe párnáisuojâlemääših
• elilâm já vádulij ulmui sehe torvosajeoccei vuoigâdvuođâi olášumán
• ovtâskâs ulmuu vuoigâdvuođâi olášumán sosiaal- já tiervâsvuođâhuolâttâsâst
  • om. pyeccee vuoigâdvuođah já sosiaalhuolâttâs äššigâs vuoigâdvuođah
• ovtâskâs ulmuu vuoigâdvuođâi olášumán sosiaaltáháduvâst 
  • om. iäláttuvah já Kelast uuccâmnáál sosiaalhiäđuh
• almos hiätukocemân
• sämmiláid algâaalmugin torvejum vuoigâdvuođâi olášumán
• romanijd já eres juávhoid torvejum jieijâs kielâ já kulttuur paijeentoollâm- já ovdedemvuoigâdvuođâi olášumán
  • om. seevvimkielâlij vuoigâdvuođâi olášum

Riehtikansler puáhtá ain kieđâvuššâđ taid-uv aašijd talle, ko toid lohtâs rááhtuslâš uáinu. Riehtikansler kocceem puáhtá čyecciđ sierâlágán rááhtuslij tahhei ‒ tego ääigitásásâš já systemaatlâš lahâasâttem, tooimâ stivrim já kocceem, resurseh já tooimâ monâttâlmeh, tiätuvuáháduvah, jođettem já toimâkulttuur – vaikuttâssáid já tain orroo čuolmáid.

Riehtikansler sirdá iänááš riehtiäššialmai aasijd, moh láá kuávdásmittum riehtiäššialmaa kieđâvuššâmnáál. Riehtiäššialmai tuáimá siämmáánáál riehtikanslerân kullee aašij puotâ. Lasseen lavâlâšvuotâkocceeh pyehtih koskânis sirdeđ kuohtui toimâvááldán kullee ääši, jis árvuštâleh, ete sirdem huáput ääši kieđâvuššâm tâi sirdem lii vuáđustâllum eres suujâ tiet, tego aašij oovtâst kieđâvuššâm várás. 

Kuoddâleijei almottuvvoo ääši sirdemist. Ääši tutkâmist já čuávdimist meerrid tot lavâlâšvuotâkoccee, kiäs äšši lii sirdum.